Fundacja na rzecz Nauki Polskiej ogłosiła wyniki pierwszego naboru wniosków (1/2023) w działaniu FIRST TEAM finansowanym z programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG). Środki w łącznej wysokości ponad 101 mln zł otrzyma 27 projektów, w tym 5 projektów z Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Dr Sylwii Bobis-Wozowicz, dr Michałowi Silarskiemu, dr hab. Przemysławowi Grudnikowi, Prof. Przemysławowi Spurkowi oraz dr hab. Bartoszowi Zielińskiemu przyznano ponad 17,5 mln złotych.
Działanie FIRST TEAM umożliwia zdobycie finansowania na założenie zespołu badawczego i prowadzenie w Polsce innowacyjnych badań z potencjałem aplikacyjnym.
Dzięki tym środkom zostaną zbudowane nowe zespoły badawcze złożone z młodych naukowców, doktorantów oraz studentów wyłonionych w drodze otwartego konkursu oraz możliwy będzie zakup aparatury niezbędnej do realizacji projektu. Nagrodzone projekty reprezentują różne dziedziny nauki i są ukierunkowane na innowacyjne badania naukowe o potencjale aplikacyjnym. Do pierwszego naboru wniosków zgłoszono 202 projekty z 68 organizacji badawczych. Dofinansowanie na łączną kwotę 101 361 052 złotych otrzymało 27 projektów (współczynnik sukcesu: 13,36%).
Najwyżej ocenionym projektem jest ''Nieinwazyjny sensor do wykrywania materiałów niebezpiecznych w środowisku wodnym'' dr Michała Silarskiego z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej. Celem projektu jest przetestowanie w warunkach zbliżonych do rzeczywistych przenośnego urządzenia pozwalającego na zdalne wykrywanie i identyfikowanie substancji niebezpiecznych takich jak pozostałości wojenne, gazy bojowe itp., w środowisku wodnym. Zasada działania urządzenia opiera się na zjawisku neutronowej aktywacji substancji i pomiarze widm charakterystycznych kwantów gamma powstałych po napromieniowaniu substancji wiązką neutronową. W przeciwieństwie do wykorzystywanych powszechnie metod proponowane w projekcie rozwiązanie pozwala na określenie składu chemicznego podejrzanego przedmiotu zdalnie, bez narażania życia i zdrowia ludzi
Laureatką FIRST-TEAM została dr Sylwia Bobis-Wozowicz z Wydziału Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii, która zrealizuje projekt ''Innowacyjna strategia leczenia mukowiscydozy''. Celem projektu jest opracowanie nowatorskiej strategii leczenia mukowiscydozy z wykorzystaniem najnowocześniejszych technologii opartych o pęcherzyki zewnątrzkomórkowe (EVs) i narzędzia do edycji genomu, takie jak system CRISPR/Cas9. Mukowiscydoza jest najczęstszą dziedziczną chorobą jednogenową w populacji rasy kaukaskiej. Na skutek z mutacji w genie CFTR, u chorych często pojawia się zapalenie płuc, które w stanach chronicznych prowadzi do zwłóknienia płuc. Pomimo dostępnego leczenia farmakologicznego, mukowiscydoza jest chorobą nieuleczalną, a pacjenci dożywają 24-39 lat. Dlatego istnieje potrzeba opracowania nowych terapii, które skutecznie wyeliminują przyczynę choroby lub znacząco poprawią życie pacjentów.
Dofinansowanie Projektu FIRST-TEAM ''Indukowanie molekularnej bliskości do modulacji komórkowego metabolizmu poliamin'' otrzymał również dr hab. Przemysław Grudnik z Małopolskiego Centrum Biotechnologii. Projekt zakłada opracowanie nowych cząsteczek indukujących bliskość w szlaku metabolizmu poliamin poprzez połączenie metodologii krystalograficznego screeningu fragmentów chemicznych, obrazowania kompleksów białkowych i badań komórkowego metabolizmu poliamin. Planuje się stworzenie dwufunkcyjnej cząsteczki stabilizującej kompleks dekarboksylazy ornityny (ODC) i antyzymu (Az), kluczowych dla metabolizmu poliamin. Dodatkowo, celem projektu jest opracowanie pierwszego w swojej klasie modulatora procesu hypuzynacji, unikalnej modyfikacji czynnika eIF5A niezbędnej dla procesu translacji białek.
Laureatami zostali również prof. Przemysław Spurek oraz dr hab. Bartosz Zieliński z Wydziału Matematyki i Informatyki.
Projekt ''Efektywne renderowanie obiektów 3D reprezentowanych za pomocą NeRF w środowisku rozszerzonej rzeczywistości'' prof. Przemysława Spurka, ma na celu tworzenie systemu pozwalającego tworzyć treści graficzne dla potrzeb VR. Początkowe prace będą opierać się na wykorzystywaniu istniejących modeli NeRF oraz weryfikacji ich użyteczności w kontekście użycia w VR. Na tej podstawie zespół planuje stworzyć nowe, wyspecjalizowane modele NeRF dedykowane do zastosowań VR.
Projekt dr hab. Bartosza Zielińskiego ''Interpretowalne i interaktywne wielomodalne wyszukiwanie w procesie odkrywania leków'' dotyczy wykorzystania narzędzi wyszukiwania wiedzy oraz interaktywnego i interpretowalnego uczenia maszynowego do zwiększenia efektywności procesu odkrywania leków. Planowane narzędzie będzie w stanie analizować obrazy zdarzeń komórkowych, takie jak te wykonane w protokole CellPainting (CP), i identyfikować potencjalne leki małocząsteczkowe, które mogą wywołać konkretne zdarzenia komórkowe. Dzięki temu, elementy procesu odkrywania leków takie jak identyfikacja hitów, skaning wirtualny oraz repozycjonowanie leków będą szybsze i tańsze.
